भारतातील वाद्य आणि वादक vividh vadya aani vadak

भारत देश विविध संस्कृतीने नटलेला देश आहे. भारताच्या वेगवेगळ्या भागात विविध संस्कृती नावा रूपास आलेल्या आहेत. संस्कृतीचा अविभाज्य घटक म्हणून संगीताकडे पाहीले जाते. संगीतामध्ये वाद्याचे महत्त्व अनन्य साधारण आहे. वादया शिवाय संगीताची कल्पना करू शकत नाही. भारतातील संगीतामध्ये अनेक प्रकारची वाद्य वाजवली जातात. भारतातील वाद्य आणि वादक प्रत्येक वाद्यातून संगीत निर्मिती करणे ही निसर्गाने दिलेली देणगी म्हणावी लागेल.

भारतातील वाद्ये आणि वादक हे भारताच्या समृद्ध संस्कृतीचे एक सुंदर प्रतिबिंब आहेत. भारतातील शास्त्रीय संगीत (हिंदुस्तानी आणि कर्नाटक) तसेच लोकसंगीत यांनी अनेक विशिष्ट वाद्ये विकसित केली आहेत. येथे काही प्रमुख भारतीय वाद्ये आणि त्यांचे प्रसिद्ध वादक यांची माहिती दिली आहे.

तंतुवाद्ये (String Instruments)

१. सितार: हे सर्वात लोकप्रिय भारतीय तंतुवाद्य आहे.यात तुम्बा,लांब मान आणि तारा असतात.मेजरवर बसून दाब (फ्रेट्स) दाबून वाजवले जाणारे वाद्य.

२. सरोद-सितारपेक्षा लहान, धारदार आवाज असलेले वाद्य. यात फ्रेट्स नसतात. पिसाट (पिक्च्रम) ने वाजवतात.

३. सन्तूर-काश्मीरमधील एक सुंदर वाद्य. लाकडी फळीवर १०० पेक्षा जास्त तारा असतात आणि दोन लाकडी काठ्या (मझूर) ने ठोका देऊन वाजवतात.

४. वीणा-हे प्रामुख्याने दक्षिण भारतातील (कर्नाटक संगीत) प्रमुख वाद्य आहे.दोन मोठे तुम्बे असलेले वाद्य.

५. सारंगी-हे धनुष्याने (बो) वाजवले जाणारे वाद्य आहे. याचा आवाज मानवी आवाजासारखा असल्यामुळे याला “भावांचे वाद्य” म्हटले जाते.

तालवाद्ये (Percussion Instruments)

६. तबला-ही जोडीने वाजवली जाणारी बैठकी वाद्ये आहेत.उजव्या हाताने ‘दया’ (लहान) आणि डाव्या हाताने ‘बया’ (मोठे) वाजवतात.

७. पखावज/मृदंगम-पखावज हे उत्तर भारतीय शास्त्रीय संगीतातील आणि मृदंगम हे दक्षिण भारतीय शास्त्रीय संगीतातील एकमार्गी बैठकी वाद्य आहे.

८. घटम-हे मातीचे मडके असून हाताने ठोका देऊन वाजवतात.प्रामुख्याने दक्षिण भारतीय संगीतात वापरले जाते.

वायुवाद्ये (Wind Instruments)

९. बांसुरी -हे बांबूपासून बनवलेले वाद्य आहे. याचे दोन प्रकार आहेत: उत्तर भारतीय (तिरपी) आणि दक्षिण भारतीय (आडवी).

१०. शहनाई-हे एक सुणेसारखे वाद्य आहे, ज्यामध्ये दोन तोंडी नळ्या असतात.याचा आवाज खूप मधुर असतो.

११. शेंकई-हे गोआ आणि कोंकण भागातील लोकप्रिय वाद्य आहे.यात एक लाकडी पात्र आणि बांबूच्या नळ्या असतात.

लोकवाद्ये (Folk Instruments)

१२. ईकतारा-हे भक्ती संगीत आणि बैरागी समाजातील एकतारी वाद्य आहे.

१३. रबाब-हे काश्मीर आणि पंजाब भागातील लोकप्रिय वाद्य आहे.

१४. दफली-हे एक तालवाद्य आहे, जे भक्ती संगीतात वापरले जाते.

१५. ढोल-हे मोठे ड्रम आहे, जे भारतातील विविध लोकनृत्यांमध्ये वापरले जाते.

निष्कर्ष

भारतीय वाद्ये आणि वादक यांचा इतिहास खूप समृद्ध आहे. प्रत्येक वाद्याचा आपला एक वेगळा आवाज आणि व्यक्तिमत्त्व आहे. या वाद्यांनी जगभरात भारतीय संगीताची ओळख निर्माण केली आहे.

येथे क्लिक करा आणि भारतातील विविध प्रदेशातील नृत्य प्रकाराची माहिती मिळवा.